Bu makalede Başkanlık Osmanlı Arşivi'nde yer alan Sivas'ın Yıldızeli ilçesinin Köylerinin Müslim ve Reaya defterlerine değinilmeye çalışılacaktır.
Sivas'a bağlı olan Yıldızeli ilçesinin eski adı kaynaklarda Yılduz ve Yıldız olarak geçer.
Elbette Yıldızeli'nin Köylerine değinen birbirinden çok değerli kaynaklar vardır.
Bu makale, söz konusu kaynaklara bir saygı duruşudur.
Yıldızeli'nin yabancı Müslim Defterinin [1] sadeleştirilmesinde şu bilgilere yer verilmiştir:
"Müceddeden tahrirleri irade-i aliye iktizasından olan kazalardan Sivas sancağında Yıldızili Kazasında … misafiran sakin ve mühkan (?) olan yabancı-ı - ahali-i islamın sin ve eşkal ve … ve esamileri … mahal ve zaman vürüdlarını mübeyyin tahrir defteridirki beyan olunur.
Kaza-i Yıldız
1- Karye-i Kalın (?) Sin
(İlbeylü kazasında Hanlı Karyesinden olub çobanlık için sakin idiĝü)
2- Koca Sipahi oğlu orta boylu ter bıyıklı çoban Mehmet oğlu ibrahim Tevellüd:1247 16
(Emlak kazasından Kıvrıl Karyesinden olub çobanlık için sakin idiğü)
Kürd oğlu orta boylu ak sakallı Mustafa oğlu Mehmet Tevellüdü: 1183 80
(Gedik abad kazasında Kalacık karyesinden olub yakını (?) için geldiği
Oğlu orta boylu kumral sakallı Mustafa Tevellüdü: 1228 35
(Asker_i rediften muhreç, bu dahi)
Ortanca boylu kara sakallı Tevellüdü: 1228
(Darende Kazasından olub çerçilik için sakin olduğu)
İslam oğlu orta boylu kara sakallı Ali oğlu İslam Tevellüdü: 1237 26
(Canik Nahiyesinden olub çobanlık için gelib sakin olduğu)
1 Hızır oğlu orta boylu ak sakallı Ömer oğlu Halil Tevellüdü: 1193 83
(İlbeylüde dambeli Karyesinden olub (...) için geldiği
Oğlu orta boylu … sakallı İsmail 20
Bu dahi Tevellüd: 1243
2- Emir oğlu orta boylu kır sakallı Halil oğlu çiftçi Hüseyin Tevellüd: 1213 50
(Sivas ahalisinden olub ortakçılık için sakin olduğu)
Oğlu Halil Tevellüd: 1262 1
(Bu dahi)
Ömer oğlu çiftçi Bektaş Tevellüd: 1198 65
(İlbeylu kazasında Hanlı karyesinden olub (…) için geldiği.
Oğlu Hacı Mehmet Tevellüdü: 1258 5
Mehmet oğlu kizir Ömer Tevellüd: 1203 60 (Sivas ahalisinden olub kizirlik için sakin olduğu)
-Oğlu Mehmet Tevellüd: 1258 5
(Bu dahi)
Hasan oğlu çiftçi hizmetkarı Ali Tevellüd: 1240 23
(Gelmuğat Kazasında İkecek karyesinden olub hizmetkarlık için sakin olduğu
2- İmam oğlu orta boylu kumral bıyıklı Bekir oğlu çoban Mustafa Tevellüd: 1258 25 (Gedik abad kazasından olub çobanlık için sakin olduğu.)
Bekir oğlu ter bıyıklı çoban Hüseyin Tevellüd: 1241 22
(Artukabad kazasında Balus (?) Karyesinden olub altı mah (ay) mukaddem çobanlık için geldiği.
Karındaşı kısa boylu Şab-ı emred
Bekir oğlu Halil Tevellüdü: 1248 15
(Bu dahi.)
Mustafa oğlu İbrahim Tevellüdü: 1243 20
(Şarki pare kazasından Çeme (?) karyesinden olup 4 mah mukaddem azablık için gelmiş olduğu
3 Köse oğlu orta boylu köse sakallı Ahmet oğlu Bostancı Ömer Tevell: 1213 50 (Sivas ahalisinden olub bostancılık için sakin olduğu.)
Oğlu orta boylu köse sakallı Ahmet 22
(Bu dahi) Tevellüt: 1241
8 - Karye-i Kızıl
Resul oğlu çiftçi Süleyman Tevell: 1223 40
(Hekimhanlı ahalisinden olup (…) için sakin olduğu.)
- Oğlu Resul Tevellüd: 1255 (Bu dahi) 8
Diğer oğlu Ali Tevell: 1261 (Bu dahi) 2
9-Karye-i ….
1- Abdullah oğlu çoban Ali Tevellü: 1213 50
orta boylu kır sakallı
(Diricanlı aşiretinden olub çobanlık için sakın olduğu)
Oğlu Mustafa Tevellüd: 1247 16
Şab-ı emret bu dahi
Diğer oğlu Mirto Tevellüd: 1255 8
(Bu dahi)
2- Abdullah oğlu Seyid Tevellüdü: 1213 50
Orta boylu kır sakallı
(Gedikabad kazasında Kalaycık karyesinden olub ortakçılık için sakin olduğu)
Oğlu Abdulkadir Tevellüdü: 15 15
Kısa boylu şab_ı emred (Bu dahi)
10-Karye-i Hancedid
1- Mehmet oğlu Ali Tevellüdü: 1243 20
Orta boylu ter bıyıklı
(Darende Kazası ahalisinden olub hizmetkarlık ile sakin olduğu)
11 - Karye-i Yalaşlı (?) Çiftliği
1- Mehmet oğlu Ali Tevellüdü: 1221 42
Orta boylu kırca sakallı
(Kangal Nahiyesinden olub hizmetkarlık için sakın olduğu)
Oğlu İbrahim Tevellüd: 1250 13
Orta boylu şab-ı emred (Bu dahi)
2- Abdullah oğlu Süleyman Tevell: 1198 65
Orta boylu ak sakallı
(Dikilitaş (?) Karyesinden olub azablık için sakin olduğu)
12 – Karye-i Mumcu Çiftliği
1- Cerit oğlu Mehmet oğlu Hasan Tevellüd: 1228 35
Orta boylu kara sakallı
(Çağırganlı aşiretinden olub kuzu çobanlığı için gelmiş olduğu)
2- Abdullah oğlu Hüseyin Tevellüd: 1235 30
Orta boylu kara bıyıklı
(Gürün ahalisinden olub çobanlık için geldiği)
13- Karye-i Delik kaya
1 – Karslı oğlu Mehmet oğlu çoban İsmail Tevellüd: 1223 40
Orta boylu kumral sakallı
(Kars ahalisinden olub çobanlık için sakin olduğu)
Oğlu Hasan Tevellüd: 1255 bu dahi 8
Oğlu Mehmet Tevellüd: 1260 bu dahi 3
2~ Halil oğlu Halil oğlu Halil Tevellüd: 1223 40
Uzunca boylu kumral sakallı çiftçi hizmetkarı
(Gelmugad Kazasından Çoban saray karyesinden olub çobanlık için sakin olduğu)
3- Ali oğlu Ahmet Tevellüd: 1248 25
Orta boylu kumral bıyıklı
(İlbeylü ve Bostancık karyesinden olub hizmetkarlık için sakin olduğu).
14- Karye-i Karacalar Çiftliği
1- Ahmet oğlu çoban Mehmet Tevell: 1248 25
Orta boylu kumral sakallı
(Sivas ili kazasından Derbend karyesinden olub çobanlık için sakin olduğu)
Karındaşı Ahmet oğlu Hasan Tevellüd: 1248 15
Orta boylu şab-ı emred (Bu dahi)
2 – Karslı oğlu Yusuf oğlu Mustafa Tev 1233 30
Orta boylu kara bıyıklı
(Kars ahalisinden olub çobanlık için gelmiş olduğu.)
15 - Karye-i Sarı Hasan
1- Kablan Mehmet oğlu çiftçi Yusuf Tevellüd: 1233 30
Orta boylu kara sakallı çiftçi
(Sivas ili kazasında Nasır (?) karyesinden olub ortakçılık için sakin olduğu
Oğlu Ali Tevellüd: 1251 12
Kısa boylu şab-ı emred (Bu dahi)
Diğer oğlu Mustafa Tevellüd: 1255 8
(Bu dahi)
Diğer oğlu Ebu bekir Tevellüd 1257 6
(Bu dahi)
Diğer oğlu Ömer Tevellüd: 1260 3
(Bu dahi)
Diğer oğlu Mehmet Tevellüt: 1262 1
(Bu dahi)
2- Zobu oğlu İbrahim oğlu Ali Tevell 1250 31
Orta boylu kumral sakallı çiftçi hizmetkarı
(Osmancık kazasından olub hizmetkarlık için gelmiş olduğu)
16- Karye-i Ağcahan
1- Köse oğlu Süleyman oğlu Osman Tevel: 1223 40
Orta boylu kumral bıyıklı çiftçi.
(İlbeylü kazasından Kızılöz karyesinden olub ortakçılık için gelmiş olduğu)
Oğlu Mustafa Tevellüdü: 1251 (Bu dahi) 12
(bu dahi)
Diğer oğlu Mikdad Tevellüd: 1253 (Bu dahi) 10
Diğer oğlu Süleyman Tevellüd: 1256 (Bu dahi) 7
2- Ali Çelebi oğlu Mustafa oğlu Hüseyin 1224 39
Orta boylu kara sakallı
(bu dahi İlbeyli kazasında Ayvalı karyesinden olub ortakçılık için gelmiş olduğu
3- İkiz oğlu Ali oğlu Mustafa Tevellüd: 1213 50
Orta boylu kırca sakallı
(Elbistan ahalisinden olub ortakçılık için sakin olduğu.)
Üvey oğlu Mustafa oğlu Ali Tevell: 1248 15
(Bu dahi)
Orta boylu Şab - emred. (Bu dahi)
17- Karye-i Veliyeddin
1- Kara Ali oğlu Ali oğlu Hattat (?) Osman Tevellüd: 1226 37
Uzun boylu kumral sakallı
(Sivasda kılağuz mahallesinden olub imamet için gelmiş olduğu
Oğlu Hüseyin Tevellüd: 1260 (bu dahi) 3
Diğer oğlu Ali Tevellüd: 1262 1
18- Karye-i Şaban
1- Emir oğlu Ahmet oğlu Ömer Tevell: 1248 25
Orta boylu kara bıyıklı
(Gedikabad kazasından Sulton karyesinden olub hizmetkarlık için geldiği.)
19- Karye-i Karacaviran
Orta boylu sarı bıyıklı
(Rişvan Aşiretinden olub çobanlık için gelmiş olduğu.)
2- Hüseyin oğlu Hasan Tevellüd: 1248 25
Orta boylu kara bıyıklı (Bu dahi)
Orta boylu kırca bıyıklı (Bu dahi.)
20- Karye-i Çakmak
1-Hasan kethüda oğlu Hasan oğlu Osman 1233 30
Uzunca boylu sarı bıyıklı
(Harbendeli aşiretinden olub çobanlık için gelmiş olduğu)
21- Karye-i Postat (?)
1- Mehmet oğlu çoban Yusuf Tevellüt: 1203 60
Uzun boylu kır sakallı
(Soğancı aşiretinden olub çobanlık için gelmiş olduğu)
22- Karye-i İslim
1- Kara Osman oğlu İsmail oğlu çoban Cuma Tevellüd: 1249 14
Kısa boylu şab-ı emred
(Gedik abad kazasında Demirci karyesinden olub çobanlık için gelmiş olduğu).
23 - Karye-i Çaşur
Malatyalı oğlu Hasan oğlu çoban Mehmet Tevellüd: 1223 40
Orta boylu kır sakallı
(Atmalı aşiretinden olub çobanlık için gelmiş olduğu.)
Oğlu İsmail Tevellüd: 1256 (Bu dahi) 7
24. Karye-i Zengi
1- Abdullah oğlu Mahmut Tevell: 1248 25
Orta boylu kara bıyıklı
(Gedikabad kazasından Arıklar (?) karyesinden olub çobanlık için gelmiş olduğu)
25- Karye-i Yusuf oğlanı
1- Üçdirhem oğlu Hasan Tevellüd: 1253 10
(Tokat ahalisinden olub hizmetkarlık ile sakın olduğu.)
26- Karye-i Olukman
1- Düzbaş oğlu Mehmet oğlu İsmail 1246 17
Orta boylu ter bıyıklı çiftçi.
(Sivas Ahalisinden olub azablık için gelmiş olduğu)
27- Karye-i …
Orta boylu kır sakallı çoban
(Hafik nahiyesinden Karyesinden olub bir sene müddetle çobanlık için sakin olduğu.)
Karındaşı Sülük oğlu çoban Mustafa 1213 40
Orta boylu sarı sakallı (Bu dahi.)
Oğlu Halil Tevellüd: 1261 (Bu dahi) 2
28- Karye-i Kızılca
1- Bayrakdar oğlu Hasan oğlu Bekir 1251 12
Kısa boylu Şab-ı emred.
(Hafik nahiyesinden bey pınarı karyesinden olub 8 mah müddetle hizmetkarlık için sakin olduğu.)
Müceddeden tahrirleri irade-i seniyesi iktizasından buyurulan Sivas Sancağından yıldızili Kazasında … misafiran sakin olan yabancı Ahali-i islamın sin ve eşgal ve numara ve şöhret ve mahallelerinin tesbitiyle … vazifeden araz olarak cümlesi dahil-i defter olunan ilmi acizanelerimiz la hak olduğunu … virilüb tahrir kılındı.
Bende Bende Bende Bende
Aza Aza Aza Aza
Mühür Mühür Mühür Mühür."
Yıldızeli kazasının Reaya Defterinin [2] sadeleştirilmesinde şu bilgilere yer verilmiştir:
YILDIZELİ KAZASI REAYA DEFTERİ
Karye-i Pirkenik (?)
Hane-1 Topaloğlu Yaşı 60
Turan veledi Ohannes
(Orta boylu kır sakallı)
(Karye kahyası)
Oğlu Abraham 40
(Orta boylu kara bıyıklı)
Oğlu Shak (?) 21
Oğlu ? …
Oğlu Oseb 13 (Şaab)
Oğlu Avenis 10
Oğlu Pedrus 7
Oğlu Mikail 2
Oğlu Ohannes 12
Oğlu Boğus 8
Hane 2: Topal oğlu
Artin Veledi Markos ? 35
(Orta boylu sarı bıyıklı)
(Yazıcı)
Agop Veledi Markos 21
(Orta boylu ter bıyıklı)
(Ekinci)
Oğlu Ohannes 2
Hane 3 Sığırcı oğlu
Matik Veledi Sakpoz (?) 40
(Orta boylu kara bıyıklı
(Katırcı)
Oğlu Menas 15
Şab
Oğlu Pedros 3
Hane: 4
İstefan veledi Pedros (?) 45
(Orta boylu kır bıyıklı) (Hamal)
Oğlu … ? 23
(Orta boylu sarı bıyıklı)
(Ekinci)
Oğlu Pedros 6
Hane: 5
Boğus veledi Shak (?)
(Uzun boylu siyah bıyıklı)
(Karye kiziri)rye kiziri)
[1] Başkanlık Osmanlı Arşivi NFS. d. 2506.
[2] Başkanlık Osmanlı Arşivi NFS. d. 2401.